PROFILAKTYKA

Instruktaż higieny zawiera szczegółowe wskazówki dotyczące zasad pielęgnacji jamy ustnej. Po przeprowadzeniu badania pacjenta, lekarz dobiera indywidualnie odpowiednią technikę szczotkowania zębów w zależności od potrzeb pacjenta, stanu jego uzębienia i przyzębia, jak i jego zdolności manualnych. Uwzględniając problem oczyszczania gładkich powierzchni zębów, powierzchni międzyzębowych i miejsc trudno dostępnych, lekarz doradza w sprawie wyboru odpowiedniego typu szczoteczki i pasty do zębów oraz przyborów dodatkowych. Prezentacji środków służących do pielęgnacji jamy ustnej często towarzyszy demonstracja sposobu ich stosowania na modelach lub bezpośrednio w jamie ustnej pacjenta.

Pokarmy, które spożywamy –  ich jakość i konsystencja oraz częstość spożywania, mają ogromny wpływ na stan naszego uzębienia. Ochronę dla zębów stanowi szkliwo, jednak jest ono narażone na uszkodzenia spowodowane obniżonym pH, które występuję zaraz po spożyciu pokarmów próchnicotwórczych, w szczególności  węglowodanów, długo utrzymujących się na powierzchni szkliwa. Największe znaczenie w rozwoju próchnicy mają właśnie węglowodany. Są one podstawą metabolizmu bakterii. Rozkładane, dają kwasy, a te z kolei powodują demineralizację szkliwa.

Niebagatelne znaczenie dla właściwego rozwoju i mineralizacji zębów ma dieta kobiet w ciąży oraz niemowląt.

Mleko matki stanowiące główny składnik pokarmowy niemowląt nie jest szczególnie próchnicotwórcze, mimo iż zawiera dwucukier – laktozę. Posiada w swoim składzie wapń i fosforany, które hamują demineralizację szkliwa oraz kazeinę, która, pokrywając powierzchnię zębów, spowalnia proces próchnicowy.

Ważne też jest spożywanie witaminy D, powodującej prawidłowy rozwój szkliwa. Białka przyczyniają się do rozwoju ślinianek, które odpowiedzialne są za prawidłową ilość wydzielanej śliny.

Oto kilka przykładów produktów żywnościowych mających znaczenie w profilaktyce próchnicy:

• twarde sery (np. camembert) działają stymulująco na wydzielanie śliny, co zwiększa stężenie wapnia w płytce oraz działa chroniąco na szkliwo dzięki zawartej w nich kazeinie,
• kasze, rośliny strączkowe, warzywa, orzechy -działają hamująco na bakterie odpowiedzialne za powstawanie próchnicy
• guma do żucia najlepiej z sorbitolem, ksylitolem lub fluorkami, stosowana w przeciągu 10  min. po posiłku,
• niskokaloryczne słodziki – wykazują niską próchnico twórczość, gdyż nie są rozkładane przez bakterię do kwasów.

Niektóre pokarmy wykazują się dużą lepkością w stosunku do powierzchni zębów, przez co działają bardziej próchnicotwórczo niż inne. Należą do nich ciągnące cukierki (typu toffi), chipsy.

W trosce o zdrowie naszych pacjentów, doceniając rolę diety w profilaktyce chorób zębów i przyzębia, zapewniamy pacjentom zgłaszającym się do naszej kliniki pełen zakres informacji odnośnie korzystnych i negatywnych nawyków żywieniowych.

Profesjonalne oczyszczanie zębów ma na celu usuniecie płytki nazębnej i innych osadów gromadzących się na powierzchniach zębów, których nie udaje się usunąć domowymi zabiegami higienicznymi. W zależności od rodzaju złogów pokrywających zęby stosowane są różne metody:

• Mechaniczne oczyszczanie zębów z użyciem specjalnych szczoteczek i gumek oraz profesjonalnych past.
• Piaskowanie – zabieg usuwania osadu i przebarwień koron zębowych powstałych od kawy, herbaty, palenia tytoniu. Do tego celu służą aparaty powietrzno-proszkowe tzw. “piaskarki” – wyrzucające cienkim strumieniem mieszankę pyłu i wody pod dużym ciśnieniem, skutecznie likwidujące osady i przebarwienia, których nie można pozbyć się z pomocą szczoteczki do zębów.
• Skaling jest to zabieg usunięcia twardych złogów nazębnych (kamienia nazębnego) gromadzących się na powierzchniach koron zębów, z użyciem urządzeń ultradźwiękowych zwanych skalerami. Skaling jest z reguły zabiegiem bezbolesnym, jedynie w przypadku obecności stanu zapalnego tkanek otaczających ząb może pojawić się ból – w takiej sytuacji podawane jest znieczulenie miejscowe. Każdy skaling kończony jest polerowaniem wszystkich czyszczonych powierzchni. Zapobiega to ponownemu odkładaniu się płytki nazębnej i zapewnia pacjentowi przyjemne uczucie gładkości zębów.

Fluor jest naukowo potwierdzonym orężem stomatologa, szeroko stosowanym w profilaktyce stomatologicznej.  Najpopularniejszą formą profesjonalnej profilaktyki fluorkowej jest lakierowanie oczyszczonych zębów z zastosowaniem lakierów fluorkowych, takich jak Fluor Protektor lub, polecany szczególnie dla dzieci, Duraphat. Lakierowanie jest powszechnie stosowane zarówno w profilaktyce całego uzębienia, jak i wybranych miejsc. Lakiery charakteryzują się znaczną lepkością, co powoduje ich dobre przyleganie do szkliwa zębów oraz dłuższe utrzymywanie się na ich powierzchni, a przez to powolne uwalnianie fluoru. Dzięki powyższym cechom preparaty te zapewniają redukcję próchnicy do 40%. Zabieg lakierowania powinien być powtarzany 2-4 razy w roku w zależności od skłonności pacjenta do próchnicy. Fluor stosowany w postaci lakierów fluorowych:

• wzmacnia szkliwo dzieci i dorosłych;
• zmniejsza odkładanie się płytki nazębnej;
• zapobiega powstawaniu próchnicy wtórnej (wokół wypełnień);
• zapobiega powstawaniu próchnicy w przebiegu leczenia aparatami stałymi;
• znosi nadwrażliwość szyjek zębowych.

Lakowanie bruzd zębowych polega na wypełnianiu bruzd i zagłębień w zębach specjalnym materiałem – lakiem szczelinowym. Bruzdy i szczeliny są miejscami zalegania resztek pokarmu rozwoju bakterii a skomplikowane kształty utrudniają lub wręcz uniemożliwiają właściwe ich oczyszczenie za pomocą szczoteczki do zębów, co sprzyja rozwojowi próchnicy. Lakowanie zębów zarówno mlecznych jak i stałych ma więc na celu zabezpieczenie ich przed procesem próchnicowym. Zabieg lakowania należy przeprowadzać jak najwcześniej od momentu ukazania się zęba w jamie ustnej jednak wtedy, gdy ząb jest na tyle wyrżnięty by można go było odizolować od dostępu śliny. Lakowaniu poddajemy przede wszystkim zdrowe zęby stałe trzonowe i przedtrzonowe, jak również mleczne trzonowce, możliwe jest także zalakowanie zagłębień w powierzchni podniebiennej drugich siekaczy stałych. Jest to znakomita metoda zapobiegania próchnicy, prosta, bezbolesna i skuteczna – pozwala na osiągnięcie ok. 90% redukcji próchnicy.

W Klinice Elektoralna edukacja najmłodszych przeprowadza dyplomowana higienistka stomatologiczna w specjalnie przygotowanym gabinecie, pełnym pomocy dydaktycznych, tj. naturalnej wielkości modeli zębów, wszelkiego rodzaju szczoteczek i innych akcesoriów do czyszczenia jamy ustnej, plakatów, książeczek itp..

Wizyta rozpoczyna się od wybarwiania płytki nazębnej specjalnym płynem. Dzięki czemu nasi mali pacjenci mogą zobaczyć, czy i jak dokładnie myją zęby.

Edukacja przede wszystkim zależy od Rodziców i składa się z kilku istotnych elementów:

• odpowiednia dieta,
• odpowiedni dobór szczoteczki i pasty,
• instruktaż higieny jamy ustnej i motywacja samego pacjenta

Jeżeli nauczysz swoje dziecko myć zęby to tak, jakbyś nauczył je już wszystkiego.

Julia Roberts

1. Co to jest płytka nazębna?

Płytka nazębna to mocno przylegający, miękki osad, który utrzymuje się na powierzchni zębów, dziąseł, języka, policzków i uzupełnień protetycznych. Po zaprzestaniu zabiegów higienicznych (patrz ->instruktaż higieny jamy ustnej) ulega mineralizacji przekształcając się w kamień nazębny.

2. Co jest przyczyną próchnicy?

Główną przyczyną powstawania próchnicy jest płytka nazębna, składająca się z resztek pokarmowych i bakterii, która odkłada się na zębach po każdym posiłku. Bakterie znajdujące się w płytce przekształcają dostarczane w pożywieniu cukry w kwasy, które z kolei powodują ucieczkę minerałów (wapń, fosfor) ze szkliwa. Prowadzi to do osłabienia i uszkodzenia szkliwa, umożliwiając dalszy rozwój próchnicy. Bakterie tworzące płytkę nazębną atakują również dziąsła oraz głębiej położone tkanki przyzębia, są więc główną i najważniejszą przyczyną paradontozy, do której dołączają się inne czynniki jak: palenie tytoniu, choroby ogólne (cukrzyca, osteoporoza itp.), stres i wpływy genetyczne.

3. Jak zapobiegać powstawaniu próchnicy?

Aby skutecznie zapobiegać rozwojowi próchnicy należy wzmocnić struktury twardych tkanek zęba. Sprzyja temu:

• prawidłowa higiena jamy ustnej (patrz ->instruktaż, profesjonalne czyszczenie zębów);
• domowa i profesjonalna profilaktyka fluorkowa;
• uszczelnianie bruzd zębowych – pokrywanie bruzd i zagłębień w zębach specjalnym materiałem,
• odpowiednio zbilansowana dieta;
• profilaktyka wad zgryzu (patrz ->ortodoncja).

4. Czy aby mieć zdrowe zęby trzeba zrezygnować z jedzenia słodyczy?

Cukier dostarczany z pożywieniem jest rzeczywiście niezbędny bakteriom płytki nazębnej do wytwarzania kwasów, a przez to zapoczątkowania procesu próchnicowego. Jednak całkowite wyeliminowanie cukrów z diety jest niemożliwe do osiągnięcia. Warto więc zapamiętać, że dużo większe znaczenie od ilości spożywanych słodyczy ma ich konsystencja i częstotliwość ich przyjmowania (czas przebywania w jamie ustnej). Najgorsze w skutkach jest częste jedzenie produktów lepkich, oblepiających zęby (cukierki typu toffi, chipsy-najpopularniejsza słona przekąska, itp.). Nie trzeba więc całkowicie pozbawiać się przyjemności spożywania słodyczy, ważne by przestrzegać pory posiłków i ograniczyć pojadanie, a po spożyciu słodkości natychmiast dokładnie umyć zęby.

5. Co to są substytuty cukru?

Substytuty cukru to substancje, które nadając potrawom słodki smak, jednocześnie nie działają szkodliwie na zęby i dziąsła. Znane są dwa rodzaje zamienników cukru:

• środki odżywcze –  ksylitol, sorbitol;
• słodziki syntetyczne – np. aspartam, cyclamat, acesulfam, dulcin.

Wszystkie te substancje stosowane są w celu eliminacji z diety sacharozy – cukru najbardziej niebezpiecznego dla zębów.

6. Jaką wybrać szczoteczkę do zębów?

Wybór odpowiedniej szczoteczki odgrywa dużą rolę w pielęgnacji jamy ustnej. Najważniejsze jest by szczoteczka była dobrana indywidualnie do potrzeb pacjenta rozmiarem i twardością włosia. Szczoteczka powinna być z małą główką dzięki której dotrze do trudno dostępnych powierzchni zębów trzonowych. Zazwyczaj polecane są szczoteczki miękkie i średnio-miękkie.
Na rynku dostępne są również szczoteczki elektryczne i soniczne. Są bardzo proste w użyciu, a stosowanie ich skraca czas czyszczenia zębów w porównaniu ze szczoteczkami tradycyjnymi.

7. Jak często należy wymieniać szczoteczkę do zębów?

Szczoteczkę należy wymieniać średnio co 2 miesiące. Niektóre szczoteczki posiadają wskaźnik zużycia – pęczek włosia w innym kolorze, który traci barwę w miarę zużywania się szczoteczki.

8. Jak szczotkować zęby?

Najprościej można stwierdzić, że każda metoda szczotkowania zębów jest dobra, pod warunkiem, że jest skuteczna i nie działa szkodliwie na zęby i dziąsła. Najkorzystniej, gdy technikę szczotkowania dobierze indywidualnie lekarz lub higienistka, w zależności od potrzeb pacjenta, stanu jego uzębienia, dziąseł i zdolności manualnych. Prawidłowe szczotkowanie powinno trwać przynajmniej 3 minuty. Minimalna częstotliwość tego zabiegu u większości pacjentów to 2 razy dziennie: rano po śniadaniu i po posiłku wieczornym przed snem. Są jednak sytuacje wymagające innego rytmu szczotkowania, np. dla osób leczonych stałymi aparatami ortodontycznymi wskazane jest szczotkowanie zębów po każdym posiłku.

9. Czy szczoteczka do zębów wystarczy?

Aby efektywnie pielęgnować zęby trzeba oczyszczać wszystkie ich powierzchnie: przedsionkową, językową, żującą i boczne. Tylko trzy pierwsze powierzchnie są dostępne dla szczoteczki. Tak więc szczoteczka nie jest produktem wystarczającym do utrzymania prawidłowej higieny jamy ustnej.

Na rynku dostępne są również szczoteczki elektryczne i soniczne. Są bardzo proste w użyciu, a stosowanie ich skraca czas czyszczenia zębów w porównaniu ze szczoteczkami tradycyjnymi.

Konieczne jest stosowanie przyborów dodatkowych:

• nitka dentystyczna – stosowana do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych;
• wykałaczki dentystyczne – silikonowe lub wykonane z drzewa bezdrzazgowego;
• szczoteczka międzyzębowa;
• szczoteczka jednopęczkowa;
• irygator wodny.

10. Jaką wybrać pastę do zębów?

Wybór pasty do zębów nie ma aż takiego znaczenia jak dobór szczoteczki, jednak stosowanie odpowiedniej pasty może poprawić skuteczność szczotkowania. Większość past dostępnych na rynku spełnia podstawowe wymagania.

Wyróżniamy pasty:

• pasty profilaktyczne;
• pasty ziołowe;
• pasty wybielające;
• pasty bezfluorowe;
• pasty dla dzieci;
• pasty o działaniu kompleksowym.

11. Czy warto żuć gumę bez cukru?

Bezcukrowa guma do żucia pomaga utrzymać prawidłową higienę jamy ustnej. Poprzez jej żucie zwiększone jest wydzielanie śliny, która działa mechanicznie oczyszczająco na zęby. Dodatkowo gumy bez cukru zawierają najczęściej ksylitol lub sorbitol (cukry proste), które hamują rozwój bakterii płytki nazębnej.

Żucie gumy nie powinno trwać dłużej niż 5-10 minut, aby nie przekształciło się w niekorzystny dla stawów skroniowo-żuchwowych nawyk.

12. Jakie są korzyści ze stosowania preparatów do profesjonalnej profilaktyki stomatologicznej?

Do profesjonalnej profilaktyki zaliczamy lakiery, żele i pianki fluorowe – stosowane powszechnie zarówno w profilaktyce całego uzębienia, jak i wybranych miejsc, a także nowoczesne preparaty bezfluorowe zawierające odbudowujące tkanki zęba, tzw. „sztuczne szkliwo” (Tooth Mouse).

Wyżej wymienione preparaty:

• wzmacniają szkliwo dzieci i dorosłych;
• zmniejszają odkładanie się płytki nazębnej;
• zapobiegaja powstawaniu próchnicy wtórnej (wokół wypełnień);
• zapobiegają powstawaniu próchnicy w przebiegu leczenia aparatami stałymi;
• znoszą nadwrażliwość szyjek zębowych.